الگوهاي مدل كسب و كار در واقع مدل هاي است كه ويژگي ها و تركيبات اجزا آن شكل يكساني دارد. يك مدل كسب و كار مي تواند يك الگو يا تركيبي از الگوهاي مدل كسب و كار باشد.
انواع الگوهاي كسب و كار :
- مدل كسب كار هاي تفكيكي (Unbundling business model)
- مدل كسب كار هاي دنباله دار(Long tail model)
- مدل كسب كار هاي پلتفرم هاي چندوجهي(Multi-sided platform model)
- مدل كسب كار هاي رايگان (Free as a business model)
- مدل كسب كار هاي باز(Open business model)
1مدل كسب كار هاي تفكيكي
براساس ديدگاه يا مفهوم Unbundling (طبق نظر جان هگل و مارك) كسب و كارها به سه دسته تقسيم ميشوند، كسب و كار هاي ارتباط با مشتري، كسب و كارهاي نوآوري محصول و كسب و كارهاي زيرساختي، كه هر كدام ساختار فرهنگي، اقتصادي و رقابتي خود را دارند. به عنوان مثال اپراتور هاي تلفن همراه به زيبايي اين تفكيك را در حوزه كسب و كار خود اجرا كردن، بياييد دقيق مثال را بررسي كنيم
ارزش ارائه شده در بوم مدل كسب و كارشركت هاي مخابراتي شامل صوت(صحبت كردن)/محتوا تحت شبكه(مثل تلفن گويا يا USSD)/ داده(اينترنت) است(نوآوري محصول). از مهمترين فعاليت هاي كليدي شركت هاي مخابراتي نگهداري از شبكه ارتباطي و زيرساخت فني شبكه است(زيرساخت). ارتباط با مشتري سرمايه اصلي شركت هاي مخابراتي است (البته در جامعه كه رقابت در آن رشد پيدا كرده فكر كنم اين موضوع براي شركت مخابرات همراه ايران از زماني كه ايرانسل وارد بازار شد معنا پيدا كرد) اين حوزه مهمترين قسمتي است كه هزينه تمامي قسمت هاي ديگر را تامين ميكند(ارتباط با مشتري)
امروز شركت هاي هاي مخابراتي همراه اول يا ايرانسل در قسمت زيرساخت بخشي از نگهداري تجهيزات و عمليات فني خود را به شركت هاي سازنده تجهيزات مخابراتي مثل زيمنس/اريكسون/نوكيا سپرده اند و قسمت نوآوري محصول را به شركت هاي كوچك نوآورانه سپرد اند تا ساختار چابكي داشته باشند و در نهايت خود تمركز را بر ارتباط بامشتري و برند سازي قرار داده اند، و مهمتر اينكه تمامي اين كسب و كار هاي خارج از يك ساختمان و مكان است يعني اينكه هركدام براي خود يك كسب و كار مجزا است اگرچه در يك زنجيره قرار ميگيرد.
2مدل كسب كار هاي پلتفرم هاي چندوجهي
مسلما با گوگل آشنا هستيد، و اولين تصوير شما از اين برند، جستجوگر گوگل است اما بايد اين را بدانيد كه قلب كسب و كار گوگل ارائه تبليغات است كه به معرفي و افزايش بازديد وب سايت، محصول و خدمات شما كمك ميكند. اين سرويس گوگل به دو مخاطب نيازدارد تبليغ دهنده و تبليغ بيننده(داستان اول مرغ بوده يا تخم مرغ)
گوگل تبليغات هدفمندي را به عنوان ارزش به تبليغ كنندگان ميدهد(مخاطب اول) و از طرف ديگر جايگاهي هاي بيشتري را از طريق پرداخت هزينه به ديگر وب سايت ها براي نمايش ايجاد ميكند(مخاطب دوم) و در نهايت افراد و تبليغ بينندگان بيشتري را از طريق ارائه خدمات مثل موتور جستجو، جميل، فضاي ذخيره سازي، ….. جذب ميكند (مخاطب سوم)
الگو هاي پلتفرمي بيش از يك بخش مشتري دارند كه در زنجيره كسب و كار بهم متصل هستند، عمده هزينه اين كسب و كارها نگهداري پلتفرم است و جريان درآمدي اين مدل بيشتر از محل كه وزن اقتصادي محور دارد پشتيباني ميشود. كسب و كار هاي كه در حوزه حمل و نقل هوشمند در كشور در حال فعاليت هستند(اسنپ، تاچسي، تپسي و…) يا سايت هاي كه در حوزه خدمات مسافرتي مثل علي بابا فعاليت ميكنند از اين جمله هستند.
3مدل كسب كار هاي دنباله دار
نگاه اين مدل از كسب و كار هاي بيشتر در قالب سبد فروش است. يعني اينكه عرضه تعداد زيادي از محصولات كه فروش پاييني دارند(باتوجه به مخاطبان خاص محصول). اين مدل از كسب و كارها هزينه انبارداري پايين، و در مقابل پلتفرم هاي قوي براي فروش و ارائه محصول به مخاطبان خاص دارند. اين مدل از كسب و كار ها در نهايت شكل چند وجهي به خود ميگيرند. به عنوان مثال دجي كالا شكلي از اين مدل است كه ساختار چند وجهي پيدا كرده ويا سايت هاي كه بر پايه مزايده ايجاد ميشوند و يا پلتفرم هاي كه با طراحي مشتري محصول را ايجاد ميكنند مثل پلتفرم شركت تويتا و يا دل كه شما ميتوانيد محصول خود را با ساختار مورد نظر طراحي و سفارش بدهيد.
اين مدل از كسب و كار بر روي مشتريان خاص و محدود متمركز هشتند و ارزش پيشنهادي آنها بخش وسعي از اقلام كم فروش است و جريان درامدي آنها از انباشتگي درآمدهاي كوچك از تعداد زيادي از اقلام ميباشد.(پلتفرم ديوار/ پلتفرم آپارات/ پلتفرم پيام رسان كپ از جمله اين كسب و كار هاي هستند كه در بخش درامدي خود از اين مدل استفاده مي كنند)
4مدل كسب كار هاي رايگان (Free as a business model)
ارائه خدمات رايگان امروز به عنوان يك استراتژي حضور در بازار و ارتباط با مشتري در كليه كسب و كار هاي اينترنتي مطرح است. نرم افزار هاي مثل اسكاپ، واتس آپ، اينستگرام و …. كه هزينه زيرساخت و نگهداري بالايي دارد ولي خدمات آنها در بخش اصلي رايگان ارائه ميشود هميشه جاي اين سوال را براي مخاطبان خود باز ميكنند كه جطور هزينه هاي خود را تامين ميكنند و علاوه بر آن سود ميكنند.
چگونه مي توان يك مدل كسب و كار رايگان ايجاد كرد؟(در بخش نظرات حتما گر تجربه اي در اين زمينه داريد قرار دهيد)
به عنوان مثال روزنامه شهرآرا مشهد، در ابتدا روزنامه خود را از طريق كليه اصناف به صورت رايگان توزيع ميكرد، تمام تمركز اين روزنامه به دنبال گرفتن سهم مطالعه روزنامه بود و در مقابل هزينه اين مدل كسب و كار توسط بخش آگهي روزنامه تامين ميشد. يا استارتاپي كه به صورت رايگان در مترو هاي مشهد مشاوره براي نصب و راه اندازي برنامه هاي موبايل مي داد كليه فرايند ارائه خدمات اين كسب و كار رايگان بود فكر كنيد در ۱۲ ايستگاه مترو هر ايستگاه ۲ نفر و زيرساخت اينرنت و WiFi … ;iهمه و همه هزينه است در مقابل درامدش از محل نصب برنامه هاي موبايل و شركت هاي تبليغاتي تامين ميشد.(اينترنت رايگان / حمل و نقل رايگان/ مشاوره رايگان/ نرم افزار هاي متن باز)
5مدل كسب كار هاي باز(Open business model)
در اين مدل از كسب و كار شما مجبور نيتسيد شروع كننده باشيد، به عنوان مثال مراكز نوآوري و سرمايه گذاري يا شركت هاي كه در قالب سرمايه گذاري در توسعه محصول و بازار قرار ميگيرند در اين مدل قرار ميگيرند.
به عنوان مثال شهرداري مشهد در اقدامي فراخواني ارائه داد كه حاضر است با دراختيار گذاشتن داده هاي حوزه هاي شهري در پروژه هاي پيشنهادي مشاركت و سرمايه گذاري كند. اصولا بحث داده هاي باز (Open Data) در اين مدل كسب و كار بسيار ديده ميشود.
